14 Eylül 2014 Pazar

Osmanlı Minyatür Sanatının Konuları

Fatih Sultan Mehmet
Gentile Bellini
Kaynak: wikipedia.com
Osmanlı minyatür sanatı içerisinde ele alınan konular çoğunlukla saray törenleri, padişahlar, savaşlar ile bazı İslami unsurlardır. Döneminin tarihi bir vesikası konumunda olan minyatür, bu bakımdan son derece önemli bir niteliğe sahiptir.


Cülus törenleri, yani padişahların tahta çıkışları minyatür sanatı açısından çok önemli bir konu başlığı olmuştur. Geniş törenler eşliğinde yapılan ve son derece önemli bir devlet geleneği halini alan şehzadelerin tahta çıkışları, her zaman geniş ilgi uyandırmıştır. Cülus ile ilgili ilk tasvirin Şehnâme-i Melik-i Ümmi’de yer alan ve II. Bayezid’in tahta çıkışını anlatan eser olduğu bilinmektedir.


Şehinşehname’nin ilk cildinde III. Murad’ın tahta çıkışı Nakkaş Osman tarafından minyatür olarak nakşedilmiştir. Ayrıca Şehnameci Arif’in Süleymanname’sinde Topkapı Sarayında yapılan cülus törenlerine ait minyatürler bulunur.

Muayede törenleri, yani bayramlaşmalar minyatür sanatının başlıca konuları arasında bulunur. Şehinşehname’nin ikinci cildinde yer alan Sadrazam Osman Paşa’nın ramazan bayramında erkân ile etek öpme tasviri bu konudaki önemli eserlerdendir.

Meclis olarak adlandırılan ve padişahın da katıldığı eğlencelerin tasviri, Osmanlı minyatür sanatı açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Süleymanname’de yer alan ve Edirne Sarayı köşklerinde Kanuni için düzenlenen bir eğlencenin tasviri bu konudaki önemli örneklerden birisidir.

Sarayda kabul törenleri son derece görkemli ve önemli ritüellere sahip günlerdendir. Bu nedenle bu özel günlerin tasviri de minyatür sanatı açısından çok kullanılan bir figür olmuştur. Süleymanname’de bu konuda önemli eserler mevcuttur. Ayrıca Nakkaş Osman tarafından yapılan Nüzhet (ü’l-esrâr) ü’l ahbar der-sefer-i Sigotuar adlı eser de son derece özgün ve bu konuda diğerlerinin arasında öne çıkan bir yapıdadır.

Hilat veriliş merasimleri Osmanlı’da son derece önemli bir yere sahiptir. Bu şekilde önemli olması nedeniyle birçok minyatür sanatçısı için ilham kaynağı olmuştur. Şehinşehname adlı eserin ikici cildinde hilat verilişi konulu altı adet minyatür yer almaktadır.

Divan toplantısı, Osmanlı Devletinde idare mekanizmasının en üst organı olarak işlev görmüştür. Fatih Sultan Mehmet’in Teşkilat Kanunnamesi’ne kadar bu toplantılara padişahlar başkanlık ederken bundan sonra ise sadrazamlar başkanlık etmiştir. Süleymanname ve Hünername adlı eserlerde bu toplantılara, detaylarına ve ritüellerine dair çok sayıda minyatür bulunmaktadır.

Topkapı Sarayı ile ilgili ilk tasvirlere Süleymanname isimli eserde rastlanmaktadır. Kanuni Sultan Süleyman’ın tahta çıkış törenleri ile ilgili betimlemelerde Saray figürleri sıklıkla kullanılmıştır. Hünername isimli eserde III. Murad’ın annesi Nur Banu Sultanın naaşının cenaze alayı ile Topkapı Sarayı kapısından çıkarılışı tasvir edilmektedir.

Saray dışı hayat da minyatür sanatı açısından Osmanlı sultanlarının bir diğer tasvir ediliş biçimidir. Seferlere gidişler ve dönüşler, alay tasviri adı ile anılır ve yine Süleymanname adlı eserde ilk örneklerine rastlanır.

Otağda kabul konusunda verilen eserlerin ilkinde Yavuz Sultan Selim konu edilmiştir. Revan’daki otağında Bediüzzaman Mirza’yı kabul edişi bu betimlemede anlatılır. Selimname adlı eserde otağın çeşitli açılardan detaylarına yer verilmiştir.

Şenlikler de yine Osmanlı Minyatür Sanatı içerisinde önemli bir konu başlığı olarak ele alınmıştır. Surname-i Humayun adlı eserde Nakkaş Osman tarafından yapılan Sultan III. Murad’ın şehzadesi Mehmet’in sünnet tasvirleri bu alandaki önemli eserlerden bir tanesidir.

Cenaze konusu minyatür eserleri için çok önemli konuların başında yer alır. Selimname’de Osmanlı Hükümdarlarının cenaze törenlerine dair ilk örneklere rastlamak mümkündür. II. Bayezid’in cenazesinin nakli buradaki asıl unsurdur. Bu eserlerde İslam resim geleneği içerisinde ölüm ve cenazenin anlatımındaki renkler dikkate değer bir öneme sahiptir. Mavi, mor ve siyah kullanımı belirgindir. Hünername II’de Kanuni’nin ölümü ve naaşının getirilişine dair eserler mevcuttur.

Padişah portreciliği Fatih’in Bellini’ye yaptırdığı portre ile başlamış ve 19. Yüzyıl sonlarına kadar devam etmiştir. Nakkaş Osman ve Musavvir Hüseyin bu alanda oldukça önemli eserler vermişlerdir.

Minyatür sanatı açısından savaş ve kuşatma, av ve hüner, kent tasvirleri konuları da çok sayıda eserin bulunduğu önemli başlıklardandır.

 

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder